Dolm

Oerdriften op kantoor. Het laagje beschaving op de werkvloer is flinterdun

Oerdriften zijn dikwijls bepalend voor ‘professioneel’ gedrag. Dat stelt professor doctor Bram Buunk, evolutionair sociaal psycholoog.

Buunk is onder andere verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ook was hij columnist voor De Volkskrant. Zijn boek uit 2010 heet ‘Oerdriften op de werkvloer, een evolutionair perspectief op organisaties’. Daarin schetst hij hoe primitieve gedragingen nog steeds prevaleren in ons moderne kantoorbestaan.

Waarom oerdriften?

Mensen zijn in veel opzichten irrationeel. Zo gaat een medewerker het er meestal niet om hoeveel hij verdient. Veel belangrijker vindt hij hoeveel hij verdient ten opzichte van zijn collega’s: Liever krijgt hij € 2.500 en meer, dan € 3.000 en minder. Buunk laat het in zijn boek niet bij dergelijke constateringen. Hij kijkt naar de oorzaak ervan. Die liggen in zijn benadering altijd in driften uit het verre verleden, toen mensen nog in kleine groepen over de savanne zwierven. Een tijd dat status in de groep belangrijker was dan materieel bezit. Vandaar dus dat de gemiddelde werknemer wat betreft salaris meer hangt aan status dan aan de absolute hoogte ervan.

Verrassend

Buunk brengt onverwachte inzichten. Neem het sollicitatieproces. Ter ondersteuning hiervan bestaan tal van wetenschappelijk verantwoorde vragenlijsten en psychologische onderzoeken. De uitslagen ervan blijken in de praktijk zelden bepalend voor de uiteindelijke keuze. De reden is dat de beslissers meestal afgaan op hun onderbuikgevoel. De testuitslag is in het beste geval een extra bevestiging. En wat ik echt verrassend vond: Vaak blijken ze gelijk te hebben. Want in een werkomgeving gaat het uiteindelijk meer om groepsprocessen dan om rationele perfectie.

Seksuele oerdriften

Maar liefst drie hoofdstukken in het boek draaien om de seksen. Dat is omdat in de evolutie seksuele selectie minstens net zo belangrijk is als fysieke overlevingskwaliteiten. Pauwen hebben mooie staarten omdat de vrouwtjes dat mooi vinden en de pauw met de mooiste staartveren krijgt het meeste nageslacht. De snelste pauw verliest in dat opzicht. Bij mensen is dat niet anders. Mannen weten sinds de oertijd dat ze doorgaans ergens in moeten uitblinken om een vrouw te imponeren. Vrouwen bepalen welke mannen zij nageslacht laten verwekken, waar mannen minder vanuit de lange historie minder selectief zijn. En dus sloven mannen zich uit als kunstenaar of programmeur. Dat levert bestaanszekerheid en status – en indirect nageslacht – op. Aldus Buunk.

Eendimensionaal

Nog meer voorbeelden van irrationeel gedrag: Lange en aantrekkelijke mensen krijgen gemiddeld betere banen, managers vechten om kantoren met het grootste raam en collegae gaan seksuele relaties aan tijdens het werk. Er is ook nog aandacht voor roddel, pesten, altruïsme en narcisme. In alle gevallen ontleedt Buunk het gedrag, onderbouwt het met statistieken en brengt hij het terug tot hele elementaire overlevingsmechanismen.

In eerste instantie veranderde hij zo mijn kijk op het kantoorleven. Tot ik mij realiseerde dat hij – heel onwetenschappelijk – geen ruimte in zijn boek besteedt aan tegengeluiden. En daarbij is zijn benadering zo nadrukkelijk aanwezig, dat hij in feite iedere situatie rechtstreeks naar een evolutionaire oorzaak toeschrijft. Voor nuance is geen plek. Waarschijnlijk heeft hij in veel opzichten gelijk. Maar ik kan me niet voorstellen dat bijna iedere handeling op de werkvloer voortkomt uit oerdriften en dat is wel het beeld dat het boek achter laat. Dat maakt dat dit boek wel behoort tot de leukste, maar niet tot de beste boeken over de oertijd.

buunkBram Buunk. Oerdriften op de werkvloer, een evolutionair perspectief op organisaties.

Uitgeverij Bert Bakker, 2010. 336 pagina’s. ISBN 978-90-351-33815.

Next Post

Previous Post

0 Comments

© 2024 Dolm

Theme by Anders Norén