Aardlagen fascineren. In een blik zie je duizenden jaren. Dat kan zelfs in Nederland. Lees hier een overzichtelijke toelichting op het wat, hoe en waar van de geologische lagen op een speciaal plekje in Zeeuws-Vlaanderen.
In ons vlakke land sta je er amper bij stil dat ons aardoppervlak slechts het bovenste laagje is van een enorme stapel. In de polder, op de Veluwe of in het bos zie je daar namelijk weinig van. Behalve dan op een heel klein plekje in Zeeuws-Vlaanderen, want daar ligt de Meester van der Heijden groeve. Lokale bewoners noemen het ook wel de Kauter. Het is een unieke locatie bij Nieuw Namen waar je vlak langs de duidelijk zichtbare aardlagen kan lopen.
Tijdperken
Relatief zijn de lagen niet ontzettend oud. Als je bedenkt dat het stollen van de aardkorst zo’n vier miljard jaar geleden begon, zijn aardlagen van twee en een half miljoen jaar geleden best jong. Dat was het plioceen. Maar dat is de geologische manier om ernaar te kijken. Anders bekeken stammen deze aardlagen uit de periode dat de eerste mensen in Afrika verschenen. De groeve heeft zelfs – naast resten uit de steen- en bronstijd – fossielen van drie miljoen jaar oud prijsgegeven.
Ontstaan van aardlagen
In die tijd was er geen land bij het plaatsje dat we nu Nieuw Namen noemen. Heel Zeeuws-Vlaanderen lag in zee. Rivieren hebben er zand afgezet. Een deel van dat zand bevatte ijzer dat is gaan oxideren. Zo ontstonden de rode lagen in die we nu kunnen zien in de groeve. Daar kwamen dan weer jongere lagen overheen uit een tijd dat er geen zee meer was. Door het wisselende klimaat volgden onder andere rivieren, moerassen en wadden. Het gebied kwam wat hoger te liggen. De aller vroegste Zeeuwen vonden het daarom zeer geschikt voor bewoning. Vandaar de vondsten van werktuigen uit het neolithicum. Dat is dezelfde periode waarin de eerste bewoners van Drenthe hunebedden bouwden.
Ontdekking
Charles Darwin kwam mede door aardlagen op het idee van zijn evolutietheorie. Zijn ‘Origin of species’ verscheen 1859. Al een jaar daarvoor maakte de huisarts Walraven de wetenschappelijke wereld attent op de aardlagen bij Nieuw Namen. De geoloog Staring kwam kort daarna ter plekke. Dat kon niet voorkomen dat zandwinning en vuilstort dit unieke plekje tussen 1920 en 1948 gingen beheersen. Schoolhoofd Cyriel van der Heijden benadrukte vanaf 1930 dat de Kauter een unieke afzetting is. Vijfentwintig jaar later ontfermde onder meer Staatsbosbeheer zich over het nog niet afgegraven stuk. De vuilnisbelt verdween in 1978. Vanaf 2011 is de groeve weer zichtbaar in volle luister.
Bezoek aan de aardlagen
Als ik de groeve met mijn gezin bezoek, schijnt er een heerlijk voorjaarszonnetje. Eerst moeten we een klein stukje door het bos wandelen om bij de houten loopbrug te komen. We zijn aangenaam verrast door de overzichtelijke en informatieve borden die langs het traject staan opgesteld. In het pad bevinden zich kleine displays met uitgestalde steentijdvondsten. Het meest indrukwekkend zijn de aardlagen zelf die zich gestapeld langs het pad slingeren. Al met al hebben we ons er meer dan een uur vermaakt. De meester van Heijden groeve is een aanrader en zeker de moeite van het omrijden waard!
Meer oertijd in de grond
Zeeuws-Vlaanderen is overigens niet de enige plek in Nederland waar je de de IJstijd in de grond kan zien. Gelukkig zijn er nog veel meer. Zo kan je onder andere op de Veluwe een pingoruïne bewonderen. En de Grebbeberg is een spectaculaire opstuwing die door het ijs is ontstaan. Ook kan je in Het Gooi zien hoe het verre verleden zich tot op de dag van Vandaag in de Nederlandse bodem manifesteert.