Prehistorische landschappen zijn totaal anders dan de huidige. Naarmate je verder teruggaat in de tijd verdwijnen steeds meer dieren- en plantensoorten. Ze maken plaats voor andere levensvormen, die op hun beurt ook weer verdwijnen in de mist van de tijd. Deze omgekeerde tijdreis stopt zo’n 3,5 miljard jaar geleden op het moment dat in de zee de eerste eencellige wezens ontstaan. Op het land is dan al geen leven meer.
Prehistorische Landschappen: Otherlands
In zijn boek ‘Otherlands, a world in the making’ beschrijft wetenschapper Thomas Halliday tot in detail hoe prehistorische landschappen eruitzien. Ook hij gaat terug in de tijd. Zijn taalgebruik is beeldend, waardoor je als lezer niet veel fantasie nodig hebt om de fascinerende flora en fauna te visualiseren. Je ziet de mammoeten en holenberen bij wijze van spreken lopen. Gefascineerd lees je over hun leefgewoonten. En net als een aanvankelijk vreemde omgeving langzaamaan vertrouwd begint te raken, is het hoofdstuk alweer afgelopen en neemt Halliday je mee naar een nieuw tijdperk, enkele miljoenen jaren verder terug naar het verleden.
Otherlands is een tijdreis voor gevorderden. Tectonische platen schuiven rond de aarde, de zeespiegel stijgt en daalt en massa-extinctie komt meerdere keren voor. Het is een gigantische kolkende soep van aarde, water, vuur en lucht. Wanneer je de omvang van creatieve vernietiging en de lengte van jaren beseft, begint het te duizelen. Uit ieder hoofdstuk blijkt hoe klein en tijdelijk ons huidige ecosysteem is. Alle natuur gaat ten onder om na een lange periode weer in een nieuwe vorm uit de as te herrijzen. Daardoor dwingt dit boek diep na te denken over zin en onzin van natuurbehoud. Is het leven op aarde immers niet al honderden miljoenen jaren in beweging? Behoud is dus eigenlijk helemaal niet natuurlijk.
Southerndown Bay
Halliday is werkzaam aan de Universiteit van Birmingham in Engeland. Als ik zijn boek lees, bevind ik me daar slechts 200 kilometer vandaan; Southerndown Bay aan de zuidkust van Wales. De aanleiding voor mijn bezoek is dat de BBC hier meerdere keren is geweest voor opnames van Dr. Who, een serie over tijdreizen. Als fan wil ik de locatie in het echt zien. Wat me het meest treft, is niet de herkenbaarheid van het strand, maar de geologie om heen. De kliffen blijken opgebouwd uit honderden laagjes. Vanwege de kusterosie wordt aangeraden om ze tijdens de fossielenjacht niet te dicht te naderen. Vallend gesteente is een serieus risico.
Het patroon van aardlagen bestaat uit laagjes kalksteen en schalie. Deze spekkoek ontstond in de Jura-periode, ongeveer 200 miljoen jaar geleden. Zuid Wales was toen bedekt door een warme, tropische zee. Bij de kleine parkeerplaats staan enkele fossielen uit die tijd. Het voelt alsof hier een lade uit het archief van de aarde is getrokken. Door Halliday dringt tot me door dat er talloze kasten zijn en dat ook ons huidige landschap niet meer dan één zo’n laatje is. Hij heeft me laten doorleven wat Charles Darwin me enkel heeft laten begrijpen.
Thomas Halliday: Otherlands, A World in the Making
Penguin Random House UK, 2022
392 pagina’s, paperback
ISBN: 978-0-141-99114-6
