Weet jij waarom de term Cro-Magnon mens vooral voorkomt in oudere boeken? Zelf had ik tot voor kort slechts een flauw vermoeden. Ik wist alleen dat deze verre voorouder een soort van opvolger van de Neanderthaler was. Het verschil met de moderne mens – homo sapiens sapiens – was mij niet duidelijk. Wil je weten wat ik sindsdien heb geleerd? Lees dan deze korte uiteenzetting over de Cro-Magnon mens.
Waar vind je Cro-Magnon?
Cro-magnon is een rots in de Dordogne, ongeveer een kilometer verwijderd van Les Eyzies. Eind negentiende eeuw kwam daar tijdens de aanleg van een weg een prehistorische schuilplaats van jager-verzamelaars aan de oppervlakte. De opgetrommelde wetenschappers stonden versteld van de aanwezige skeletten. Ze bleken namelijk niet te duiden vanuit de toenmalige kennis. De implicaties van Darwins evolutieleer begonnen net in te dalen en in die context leek het onmogelijk dat oude skeletten als die in Cro-Magnon identiek waren aan die van de moderne mens. In die opvatting hoorde een menselijk skelet uit de prehistorie namelijk op dat van een aap te lijken. De wetenschappers dachten daarom aan een nieuwe soort. Zij noemden die de Cro-Magnon mens.
De loop der tijd
De oudste skeletten in Cro-Magnon zijn zo’n 40.000 jaar oud, de jongste 10.000 jaar. Met de kennis van nu noemen we dat het laat paleolithicum, het laatste deel van de oude Steentijd. Het is een ijstijd. Homo sapiens sapiens heerst dan definitief over Europa. De Neanderthalers zijn verdwenen. Aangezien de wetenschap tegenwoordig geen ondersoorten meer onderscheidt binnen homo sapiens sapiens, komt de naam Cro-Magnon nog amper voor in moderne literatuur. Bovendien laten de grenzen in tijd en ruimte van de Cro-Magnondefinitie zich amper vaststellen; hoort een Spaanse voorouder er wel of niet bij? En tot welk jaar dan precies? In feite is dat een onzinnige discussie, want een skelet van Cro-Magnon verschilt niet wezenlijk van dat van je eigen overovergrootvader of dat van iedere andere homo sapiens sapiens.
Wat maakt Cro-Magnon bijzonder?
Cro-Magnon neemt in de geschiedenis van de archeologie een bijzondere plek in omdat deze rots cruciaal was voor de kennisvergaring rondom de evolutie van de moderne mens. Maar er is meer, want de regio rond Les Eyzies is nog steeds een van de belangrijkste vindplaatsen voor de prehistorische geschiedenis ter wereld. Nergens anders geeft de aarde in zo’n klein gebied zoveel informatie over de oermens prijs. Denk daarbij niet alleen aan menselijke overblijfselen, maar ook aan verfijnd stenen gereedschap, sieraden en zelfs aan kunst. Met name de vele rotsschilderingen in de regio behoren tot de oudste kunst ter wereld. Picasso was er enorm van onder de indruk. Zelf heb ik er een hele paleolithische collectie op gebaseerd.
Tips
Wil je de erfenis van de Cro-Magnon mens met eigen ogen zien? Dat kan! Hieronder vind je een lijstje van drie fantastische lokaties die je kan bezoeken:
- De grotten van Rouffignac: De plaatjes bij dit artikel geven een indruk van de grottekeningen die je in deze enorm lange grotten kan zien. Je vindt er in totaal meer dan 250. Vooral de mammoet komt er vaak op voor.
- Musée national de Préhistoire: Dit is de plek waar je de meest fantastische kleine beeldjes, gereedschappen en botten uit de regio kan bekijken.
- Lascaux II: De beroemde grot met prehistorische tekeningen is niet meer toegankelijk voor publiek. De gevolgen van openstelling bleken helaas funest voor het behoud van dit stuk werelderfgoed. Gelukkig hebben vaklieden de grot van Lascaux exact nagebouwd, inclusief de prachtige tekeningen. Dit mag je niet missen!