In de steentijd was de maatschappij geldloos. Dus moet het tegenwoordig ook zonder kunnen. Toch?
Er is geen aanleiding om te veronderstellen dat mensen uit de oude steentijd al geld kenden. Waarschijnlijk was er sprake van grote gemeenschapszin en pakten mensen activiteiten op vanuit uit het collectief, of het nou jagen, verzamelen, genezen of knutselen betrof. Later – in de nieuwe steentijd – gold hetzelfde voor landbouw en het bouwen van een hunebed. Ook dat deed de leefgemeenschap samen. Misschien dat er wel een soort notatie van schuld bestond in deze geldloze samenleving.
Mark Boyle is geldloos
‘Nog niet zo lang geleden deden we alles zonder geld,’ stelt Mark Boyle: ‘Dingen gebeurden gewoon vanzelf.’ Hij is ervan overtuigd dat geld de relatie met de natuur en tussen mensen onderling vertroebelt. Daarom verkocht hij een paar jaar geleden zijn spullen en ging hij wonen in een (gratis gekregen) caravan. Zijn eten scharrelde hij bij elkaar met vuilnisbakkensafari’s en wildplukken. Warmte ontving hij uit een met olijfolieblikken zelfgebouwd houtkacheltje. Hij waste zich amper. Als hij echt wat nodig had, ruilde hij via een digitaal platform diensten en producten met de enthousiastelingen die met hem waren verenigd in een ‘freeconomy’.
Geldloos maakt gelukkig
Boyle werd er erg gelukkig van, vooral omdat in situaties zonder geld bleek dat mensen vaker belangeloos iets voor elkaar doen. Hij wilde inzichten als deze delen. Daarom verwerkte hij zijn ervaringen in een boek over een jaar zonder geld. Na totaal drie jaar geldloos leven ging hij wonen in een echt huis op een budget van enkele tientjes per week; Boyle bleek toch een beetje geld en vastigheid nodig te hebben om zijn boodschap te kunnen verspreiden. Daarnaast schreef Boyle een heus manifest. Het is gratis te lezen op http://www.moneylessmanifesto.org/.
Schuld
Hoe sympathiek ik het hele idee om geldloos te leven ook vind, ik zie me zelf niet vrijwillig afstand doen van al mijn aardse bezittingen. Misschien ben ik er nog niet aan toe en moet ik langzaam toegroeien naar het idee. Om het geldloze gedachtegoed een kans te geven ga ik twee boeken herlezen, waarvan ik vermoed dat ze me daarbij kunnen helpen: ‘De wil van technologie’ van Kevin Kelly en ‘Schuld’ van David Graeber. Beide boeken zijn na een beetje zoeken in Pdf-vorm gratis van het net te plukken. Het ene beschrijft hoe een saamhorige samenleving veranderde in een competitieve economie, waarin hebzucht de norm is geworden. Het andere maakt duidelijk hoe (technologische) complexiteit in de loop van de geschiedenis eerder een doel dan een middel is geworden. Deze boeken laten me vast nog beter inzien dat geld onnodig en complex is.
Doe het zelf
Door die boeken gratis te downloaden onttrek ik me alvast een beetje aan de geldeconomie. Ook gebruik ik (gratis) Linux in plaats van Windows of Apple. Groente koop ik rechtstreeks – dus zonder tussenhandel – bij een boer uit de buurt of eet ik uit eigen tuin. Zo stel ik mijn eigen paleodieet samen. Ik koop veel spullen waar mogelijk tweedehands. Mijn huis schilder ik zelf. De offerte voor zonnepanelen heb ik al ontvangen. Zo doe ik in economisch opzicht toch alvast een beetje mee aan een freeconomy: Geen of veel minder geld uitgeven. Veel zelf doen en geldloze samenwerking zoeken. Zo keert de gemeenschapszin uit de steentijd een beetje in mijn leven terug. Althans, dat hoop ik. Maar dat de steentijdeconomie weer gaat opleven geloof ik niet. En heel eerlijk gezegd hoop ik ook van niet.