Een succesvolle tekenfilmserie uit de zestiger jaren vertroebelt mijn jeugdige beeld van de steentijd. The Flintstones zijn geschiedvervalsers! Hoe erg is dat?
Decennia lang verschijnen de zes seizoenen van The Flintstones in herhaling op televisie. 166 Afleveringen vol anachronismen rond een moderne steentijdfamilie. Hilarische cartoons van William Hanna and Joseph Barbera. Een sitcom vermomd als tekenfilmserie en een bron van inspiratie voor talloze afgeleide films, series, stripboekjes en merchandise. Het publiek is er gek op. Ik ook. Mijn ouders kijken mee. De gebrekkige animatie nemen we voor lief, want uiteindelijk gaat het om de grappen en grollen van Fred, Wilma, Pebbles, Barney, Wilma en Bamm-Bamm. En de lollige steentijdgadgets natuurlijk; een dino als hijskraan, een vogel als sirene, telefoons met echte dierlijke hoorns en modern ingerichte grothuizen. Yabba dabba doo.
Verwarring rond The Flintstones
In de jaren ‘70 heb ik een vaag idee hoe de steentijd er echt uitziet. Ik kan me een beeld voorstellen van stevige gespierde in dierenhuiden gehulde primitieve langharige mannen met strijdknotsen. Over vrouwen en kinderen denk ik niet eens na. Sabeltandtijgers, dinosaurussen en mammoeten zijn mij bekend. Vaag heb ik iets gehoord over Neanderthalers. Meer niet. Dat The Flintstones geen volledig accurate historische werkelijkheid weergeven besef ik. De verhouding tussen grappen en realiteit kan ik slechts beperkt inschatten; dat die malle loopauto met stenen deegrollers technisch geen enkele kans van slagen heeft snap ik. Ook begrijp ik dat geen enkel mens ooit een koddige paarse dino als huisdier heeft gehad. Maar hebben mensen ooit dinosaurussen gezien? En woonden ze in de steentijd in dorpen? Zijn Flintstones Neanderthalers? Bestond het wiel al? Ik heb geen idee.
Antwoorden
Veertig jaar later heb ik mijn best gedaan om een helder beeld te krijgen van de steentijd. Bovenstaande vragen kan ik beantwoorden: Meer dan zestig miljoen jaar scheiden dinosaurussen van mensen. Sabeltandtijgers en Mammoeten verdwenen met het einde van de ijstijd en kwamen in aanraking met mensen. Ook de steentijd kent dorpen, zij het in de jongste fase; het neolithicum dat ongeveer 11.000 voor Christus begon. The Flintstones zijn geen Neanderthalers. Er bestaat een stenen wiel uit 3500 voor Christus. Eigenlijk is het een pottenbakkersschijf. Oudere exemplaren van hout – als ze al hebben bestaan – zijn vergaan. Zeker is dat boomstammen de mens al duizenden jaren als transportmiddel dienen voor zware objecten.
Neolithische Flintstones
Als ik The Flintstones met de kennis van nu per se in een historisch perspectief wil plaatsen, kom ik uit op het neolithicum. Het bestaan van hun woonplaats Bedrock en de toepassing van het wiel geven aanleiding voor deze gedachte. De verschijning van dieren die in die periode (zo goed als) uitgestorven waren neem ik voor lief. Mijn datering kan sowieso niet lang standhouden; de moderne anachronismen laten op de keper beschouwd eigenlijk alleen de jaren ‘60 over als mogelijk tijdsraam. Want Fred Flintstone acteert op uitnodiging van de acteur Stony Curtis in een bioscoopfilm; een historisch spektakelstuk rond Romeinen. Hilarisch! Niet leeuwen, maar dino’s treden op in de arena. Alsof de totale geschiedenis in een gigantische blender is gestopt. Ik moet hardop lachen als ik dat op Youtube zie.
Erg?
Blijft de vraag staan of het erg is dat een tekenfilmserie mijn jeugdig historisch besef heeft aangetast. Zijn de Flintstones schuldig? Zo ja, dan zijn er verzachtende omstandigheden: Allereerst omdat er talloze medeplichtigen zijn. Bijvoorbeeld Jerommeke (meer het paleolithisch type). Hij vecht met dinosaurussen. En dan zijn er nog die talloze oertijdcartoons. Creatieve tekenaars blijken in dat opzicht voor humor en avontuur dankbaar te putten uit de steentijd. Met succes! Tot de dag van vandaag kan ik erom lachen, ook bij The Flintstones. Daarnaast zijn ook films die zich afspelen in de prehistorie zelden of nooit historisch correct. Ik denk met warmte terug aan de uren die ik met mijn ouders voor televisie zit, verbonden in gemeenschappelijk gegniffel. Mogelijk hebben die momenten op onbewust niveau de nieuwsgierigheid aangewakkerd die ik nu voel voor het tijdvak. Zonder The Flintstones is er minder aandacht voor de steentijd. Erg? Nee dus. Absoluut niet.