Keltische knopen kom je op verschillende plekken tegen. Zo zie je ze als als tatoeages, als illustraties in een boek of als zelfstandige kunstwerken. Over het algemeen lijken de knopen sterk op elkaar; keurig recht, strak en overwegend symmetrisch. Vaak zijn ze eindeloos als een cirkel. Dat maakt ze een beetje voorspelbaar; de banen volgen vaste patronen. In dit artikel kun je lezen hoe ik me verdiep in de materie om vervolgens tot compleet nieuwe vormen en interpretaties te komen.
Wat zijn Keltische knopen?
Keltische knopen zijn geometrische patronen of voorstellingen. Ze zijn voor een belangrijk deel ontleend aan de Keltische cultuur, zoals die tegenwoordig nog voorkomt in onder andere Wales en Ierland. Wie daar een oud kerkhof bezoekt, kan de knopen onder andere bewonderen op sommige stenen grafkruizen. Ook sieren ze pagina’s van enkele unieke vroegchristelijke boeken die veilig opgeborgen liggen in grote bibliotheken. Tegenwoordig vormen de patronen de basis van veel grafische ontwerpen.
Waar komen ze vandaan?
De ingewikkelde grafische patronen maken al duizenden jaren deel uit van de Keltische cultuur. Nog voor de strijd van de Kelten tegen de Romeinen werden ze al toegepast. Zo komen ze onder andere voor op wapenschilden uit het eerste millennium voor Christus die zijn gevonden nabij Halstatt in Oostenrijk. Sterker nog; In het Nationale Museum van Denemarken bevindt zich de zonnewagen van Trundholm die nog ouder is dan de Keltische cultuur. Daarop staan ingewikkelde eindeloze patronen die de eeuwigdurende reis van de zon uitbeelden. De herkomst van de Keltische knoop ligt dus zover in de prehistorie, dat we amper kunnen vaststellen waar hij vandaan komt.
Kunst met Keltische knopen; de uitdagingen
Zodra ik aan de slag ga om zelf Keltische knopen te tekenen kom ik voor twee uitdagingen te staan. De eerste is de complexiteit en de tweede is de voorspelbaarheid. Om met de eerste te beginnen; tijdens het tekenen raak je al snel verstrikt in je eigen knopen. Waar moet je naartoe? En moet je boven- of onderlangs een dwarsligger? Gelukkig bestaan er tal van boeken en instructiefilmpjes die de logica achter de knopen laten zien. Ik kan ze zonder meer aanraden, want ze helpen uitstekend om het tekenproces in de vingers te krijgen.
Moderne knopen
De tweede uitdaging ligt op het vlak van de voorspelbaarheid. Talloze artiesten weten tegenwoordig op knappe wijze Keltische knopen in duizelingwekkende tekeningen te integreren. Het levert fraai en decoratief kijkwerk op, dat zeer de moeite waard is en zonder meer bestaansrecht en relevantie heeft. Maar vernieuwend is het niet. Omdat ik onder mijn motto ‘Ancient magic in modern art’ oude kunst naar de 21e eeuw wil vertalen, zoek ik naar eigentijdse interpretaties. Verrassing, originaliteit en spontaniteit zijn voor mij daarbij belangrijke voorwaarden, maar dan wel binnen het primitivisme.
De weg naar eigentijdse Keltische knopen
Talloze schetsen maak ik. Ik volg de regels voor het tekenen van Keltische knopen en ik breek ze. Zo lijkt het mij aardig om de banen meer willekeurig te laten lopen en de afbeelding asymmetrisch te maken. Ik zie de knopen namelijk als een weerspiegeling van de natuur. Enerzijds lijken het de takken van een klimop en anderzijds doen ze denken aan eeuwige cycli van seizoenen en de banen van hemellichamen. De kern van een mooie knoop zit in een illusie van kosmische of ecologische samenhang. Symmetrie vind ik daar niet echt bij passen. De kosmos heeft namelijk cycli en structuren, maar ook chaos. Vandaar dat ik de knopen graag ontregel.
Hoe ontregel je een Keltische knoop?
De banen kunnen verbreden en versmallen, de richtingen kunnen variëren en ze kunnen stoppen op onverwachte plekken. Ook kunnen ze van kleur veranderen. Tegelijkertijd probeer ik om het idee van cycli en samenhang te behouden en een balans tussen chaos, orde, structuur en samenhang te creëren. Ongetwijfeld is niet iedere liefhebber van Keltische knopen ingenomen met het resultaat, want daarvoor gaan ze teveel in tegen de traditie en de algemene verwachtingen. Soms zijn ze zelfs nog amper herkenbaar als Keltische knoop.
Daar staan genoeg van mijn knopen tegenover die voldoende als zodanig herkenbaar zijn. Geïnteresseerd? Neem dan eens een kijkje bij RedBubble, waar ik verschillende prints met eigentijdse interpretaties van Keltische knopen aanbied.
