Eva is een ambitieus boek van de Amerikaanse schrijfster en onderzoekster Cat Bohannon. Daarin herschrijft zij de evolutie door het gebruikelijke mannelijke perspectief te verruilen voor het vrouwelijke. Eén Eva is daarbij niet genoeg voor haar. Zij onderkent er zeven. De eerste is Morganucodon, het eerste zoogdier dat moedermelk produceerde. Het leefde 205 miljoen jaar geleden en leek op een wezel. Vanaf daar behandelt Bohannon talloze aspecten van het vrouwelijk lichaam in de volgorde zoals de evolutie die heeft voortgebracht. Het resultaat is een fascinerend verhaal dat de lezer verrassende inzichten oplevert.
Eva staat vol medische, antropologische, biologische en persoonlijke beschouwingen. Bohannons belangrijkste punt is dat vrouwen op wezenlijke punten afwijken van mannen. Dat gaat verder dan alleen borsten en een vagina. Ze ruiken en horen beter en hebben een hogere levensverwachting. Meisjes kunnen beter leren dan jongens. En dat alles en meer is ontstaan tijdens de evolutie die – niet gehinderd door enige vorm van sentimentaliteit – vrouwen heeft toebedeeld met eigenschappen die het best van pas komen om de soort te laten overleven in een vijandelijke omgeving.
Zeven Eva’s
We maken onder andere kennis met Protungulatum Donnae, een soort eekhoorn van 67 miljoen jaar geleden, die als eerste een baarmoeder had. Ook Purgatorius is een Eva. Zij leefde 66 miljoen jaar geleden en leek al een beetje op een aapje. Doordat zij op een nieuwe manier kon waarnemen, werd het leven in bomen mogelijk. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het inschatten van afstand. En 4,4 miljoen jaar geleden was Ardipithecus Ramidus de eerste Eva die rechtop kon lopen.
Gaandeweg het verhaal van al deze Eva’s maakt Bohannon duidelijk dat mannelijk vernuft en stoere jachtgebruiken niet de drijvende kracht achter de evolutie zijn. Het zijn baby’s. Deze zijn zo veeleisend dat ze continu aandacht nodig hebben. Een moeder kan daar niet in haar eentje in voorzien, zeker niet vlak na de bevalling. Alleen samenwerking brengt de oplossing. Daarom zijn wij sociale wezens die abstract kunnen denken en een complexe taal hanteren. Zo verklaart Bohannon de omvang en de capaciteit van onze hersenen.
De reikwijdte van Eva
Op de achterkant belooft Eva een boek te zijn met de ambitie en reikwijdte van Sapiens en Het begin van alles. Mijn verwachtingen waren daardoor hoog gespannen. Voor een deel heeft dat teleurstelling in de hand gewerkt. Meer dan de auteurs van die andere twee boeken raakt Bohannon namelijk verstrikt in complexe uitweidingen, die afbreuk doen aan de leesbaarheid. Daarbij vertelt zij zoveel, dat het niet altijd duidelijk is welk punt ze precies wil maken.
Desalniettemin is Eva een bijzonder lezenswaardig boek. Met haar originele invalshoek en speelse schrijfstijl brengt Bohannon een nieuwe visie op wie en wat wij als mensen zijn en de manier waarop wij tot stand zijn gekomen. Zo had ik in de eerste plaats geen idee van de enorme complexiteit van de verschillen tussen mannen en vrouwen. Na het lezen van Eva zal ik het nooit in mijn hoofd halen om daar een uitspraak over te doen, want de materie gaat mij ver boven de pet. Ten tweede had ik altijd de neiging om bij het ontstaan van de mensheid niet verder dan twee miljoen jaar terug te kijken. Dankzij Bohannon, Morganucodon en Protungulatum Donnae weet ik nu dat ik daarmee de complexe evolutionaire werkelijkheid gigantisch tekort deed.
Eva. Wat de evolutie van het vrouwelijke lichaam zegt over wie wij zijn.
Cat Bohannon, De Bezige Bij 2023, 488 pagina’s, ISBN 978-94-031-30521.