Langsrazend trein- en autoverkeer. Klimmende kinderen. Uitgelaten honden. Soms is er zo veel leven rond en op een hunebed dat je bijna vergeet dat je op een plek bent die ooit veel heeft betekend voor het spirituele leven van onze voorouders. Kan je die vergane spiritualiteit ter plekke nog waarnemen? Ik probeer het in Valthe.
Overdreven nuchter gesteld zijn de Drentse hunebedden oude steenstapels met hier en daar nog wat botten en scherven. Zelfs om die te vinden moet je graven en zoeken. Geen wonder dus dat praktisch ingestelde voorouders in hunebedden vooral een bron van bouwmateriaal zagen. Of een belemmering voor landbouwactiviteiten. Vandaar dat tientallen hunebedden zijn verdwenen, ongeacht hun eventuele spirituele betekenis.
Niet ver van Valthe; Emmerveld
Dat de magie rond een hunebed niet voor iedereen waarneembaar is merkte ik toen ik op het Emmerveld tienermeisjes met hun radio op één van de daar aanwezige drie hunebedden zag klimmen. Een uitbundige dans volgde. Opgewonden gezang en gegiechel klonken over het landschap. Hier geen energie en kracht uit de oertijd. Slechts de opgewonden cadans van de moderne tijd. In 2011 knapte hier een deksteen als gevolg van een vuurtje. Vaak liggen er blikjes en glas. Het is de teloorgang van oeroude spirituele plekken. In 2016 raakte ook het hunebed bij Loon zwaar beschadigd. Een deksteen lag op de grond.
Groot Brittannië
Desondanks blijken veel moderne mensen nog behoefte te hebben aan spiritualiteit. Enkele van hen vinden die bij neolithische monumenten. In het Verenigd Koninkrijk komt dat vaker voor in Nederland: Regelmatig zag ik daar kleine voorwerpjes bij de stenen. Ook viel mijn oog op versieringen in bomen vlakbij monumenten. Dikwijls bezocht ik locaties waar bezoekers mediteerden of geconcentreerd de stenen aanraakten.
Tot op de dag van vandaag komen druïden naar Stonehenge om de zonnewendes te vieren. En met hen duizenden gelovigen. Het zijn ware happenings en het is op zulke momenten een drukte van belang bij de oude stenen. De massale toeloop is bijna redenen om niet naar Stonehenge te gaan, maar desondanks is een bezoek aan het iconische bouwwerk zeer de moeite waard.
Avebury
Susan Smit schreef een boekje over 100 spirituele plekken die je gezien moet hebben. Onze hunebedden staan daar niet in. Aandacht voor Engelse, Schotse en Ierse steentijdmonumenten heeft zij wel. Over Avebury – waar zesduizend jaar oude resten gevonden zijn – schrijft zij: “Zodra ik mijn ogen sluit om me af te stemmen op de oude energieën die hier hangen, voel ik me onmiddellijk opgetild. Het is of alsof ik me al bevind in de toestand die ik normaal pas, bij uitzondering, na lang mediteren bereik. De energieën lijken van boven en beneden, van links en rechts te komen en met grote kracht door me heen te stromen. Het voelt verkwikkend en zuiver.”
En meer …
Susan Smit staat niet alleen. Tal van geestverwanten duiden spirituele plekken over de gehele wereld. Na even zoeken vind je tal van boeken, sites en films die beschrijvingen, inventarisaties en kaarten aanbieden. Sacred sites bijvoorbeeld. Daar staat onder andere informatie over Nederland. Naast een aantal kerken is er ook beperkt aandacht voor onze eigen Drentse hunebedden.
Valthe …
Terug naar Valthe. Ook hier staan hunebedden; tastbare overblijfselen uit het verre verleden, waarschijnlijk ooit plekken voor begrafenisrituelen en voorouderverering. Gewijde plekken dus. Prehistorische kathedralen, compleet met kerkhof. Er bestaan zelfs aanwijzingen uit de antropologie dat de overledenen (deels) voor speciale gelegenheden uit het hunebed werden gehaald. Zo participeerden zij in de festiviteiten.
… een spirituele ervaring
Vol ontzag kijk ik naar zwijgende getuigen van een tijd dat een mens nog amper een ecologische voetafdruk achterliet en vocht voor zijn bestaan. De zon staat laag. Het avondrood kleurt de stenen. Ze lijken energieën op te roepen of af te geven. Tot het moment dat een golden retriever aan komt rennen en zijn achterpoot optilt. Dan zijn die energieën weg. En hoe ik mijn best ook doe, dat speciale gevoel komt niet meer terug. Dat wil niet zeggen dat er per definitie niets voelbaar is bij een hunebed. Van oorsprong lag er over de hunebedden gruis en aarde. In het bouwwerk was het aardedonker en doodstil. Onder andere op het eiland Møn in Denemarken kun je ervaren hoe dat was. Als je vijf minuten binnen bent en in de stilte alleen je eigen ademhaling kunt horen, kun je echt van alles ervaren. Zelfs energieën.
Susan Smit; 100 Spirituele plekken die je gezien moet hebben
Prometheus Amsterdam, 2009. ISBN 978 90 446 1268 4
paperback, 440 pagina’s, kleur.
