Het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden bezit een fascinerende collectie prehistorische stukken. Oude botten, stenen en andere artefacten uit de oertijd maken er het verste verleden tastbaar. Hieronder de beschrijving van een paar hoogtepunten.
De prehistorische afdeling bevindt zich op de bovenste etage. Als je onbevangen en onbevooroordeeld het museum inloopt, bestaat daardoor de kans dat je blijft hangen bij de prachtige collecties uit de Egyptische, Griekse of Romeinse oudheid. Voor je het weet is dan je dag voorbij. Wees dus gewaarschuwd! Neem ruim de tijd voor je bezoek. Of beter nog: Ga twee keer. Maar laat je in geen geval te lang afleiden in je tocht naar de prehistorische afdeling. Tenzij er een bijzondere tentoonstellingen over een prehistorisch onderwerp staat opgesteld. In dat geval valt er extra veel te bekijken.
Tentoonstellingen van het Rijksmuseum van Oudheden
Drie specifieke (inmiddels afgesloten) tentoonstellingen over de prehistorie staan mij nu bij. De eerste is die speciaal voor kinderen over de ijstijd. Ik zie het nog voor me: De kleintjes hebben dikke pret met dierenvellen en ander illustratief materiaal. Schijnbaar opgezette wollige olifantjes en sabeltandtijgers creëren een spannend sfeertje. Terwijl de kinderen nerveus lachen sta ik met mijn neus tegen de vitrine die een handjevol replica’s herbergt van de kleine dikke vrouwenfiguurtjes of Venussen. Iets verder zie ik nagemaakte grottekeningen en ik probeer me voor te stellen hoe de Cro-Magnon mens 25.000 jaar geleden de koude wereld om hem heen probeerden te vatten in kleurstof, bot en steen. Helemaal top!
Krijn in het Rijksmuseum van Oudheden
Daarnaast staat mij de tentoonstelling over Neolithisch malta nog levendig voor de geest. Prachtige replica’s van millennia oude tempelcomplexen en ook hier weer piepkleine beeldjes van weelderige vrouwenfiguren. Aan de naburige tentoonstelling over Doggerland – het ondergelopen land in de Noordzee – denk ik vooral terug omdat ikzelf resten bezit, gevonden op het mammoetstrand van de Maasvlakte. Hier zag ik een stukje van Krijn, de oudst (deels) teruggevonden mens in Nederlands grondgebied. Het is een neanderthaler die 50.000 jaar geleden leefde.
De verwachte stenen …
Het heet niet voor niets het ‘stenen’ tijdperk. Wanneer je in de richting van de prehistorische afdeling loopt verwacht ik stenen. Hele oude en iets minder oude. Grotere en kleinere. En inderdaad; de oudste objecten die er liggen zijn vermoedelijk zo’n 250.000 jaar oud. Denk onder andere aan vuistbijlen, schrapertjes, mesjes en pijlpuntjes van steen. En natuurlijk ligt er ook prachtig bandkeramiek; vondsten van duizenden jaren oud uit onze Drentse hunebedden. In dit geval een grote vitrine vol gevonden grafgiften uit Hunebed D19 bij Drouwen. Maar er zijn ook objecten die ik niet verwacht.
… en het onverwachte hout
Het is een stuk bewerkt eikenhout van zo’n 12,5 centimeter. Volkomen gaaf, alsof het gisteren is gesneden en in de olie is gezet; een houten popje van 5.300 voor Christus, destijds ergens bij het huidige Willemstad verstopt tussen de wortels van een boom. Armen en benen heeft hij niet. De ogen, neus, mond en zelfs de jukbeenderen zijn duidelijk herkenbaar. Of het een lach of een grijns is op zijn gezicht kan ik niet zien. De functie die het had is onbekend. Alles is mogelijk, van speelgoed tot tovermiddel. Daar vlak naast ligt een lange boot die nog als zodanig herkenbaar is, evenals een meterslange fuik van twijgjes. Door dit soort objecten realiseer ik me dat het stenen tijdperk ook een tijdperk van andere materialen is geweest; hout, riet, botten, geweien, vlas. Na de IJstijd was hout uit het uitgestrekte oerbos ruim voorradig.
Laatjes
Als je de grafgiften uit D19 voorbij bent, lijkt het alsof er niets prehistorisch meer komt. Maar als je de route blijft volgen kom je nog bij een grote ladekast. De laatjes herbergen verschillende bodemvondsten, keurig gecategoriseerd per provincie. Daarin liggen nog tal van vuistbijlen en ander prehistorisch gereedschap. Mis het niet! Het is een leuke regionale afsluiting van nationale collectie in het Rijksmuseum van Oudheden. Geïnteresseerd? Neem dan een kijkje op op de website.