Zo luidt de kop van een opiniërend artikel in ‘Opzij’. Ik vind het een sympathieke stelling, maar na twee keer lezen begin ik te twijfelen. Is het waar? Zorgt een oerman echt voor kinderen?
Veel meer vrouwen dan mannen nemen zorgtaken op zich. Ter rechtvaardiging beroepen mannen zich vaak op hun diepgewortelde jachtdriften. Al Honderdduizenden jaren trekken zij er immers op uit en voorzien zij de stam van vlees. Dat laat zich niet snel veranderen. Om de belachelijke onjuistheid van deze verklaring aan te tonen voert auteur Hidde Boersma aan in ‘Opzij’ dat deze voorstelling van zaken berust op The Flintstones.
Fred Flintstone als oerman
Het zou mij echter verbazen als het beeld van de jagende dominante oerman voortkomt uit de populaire tekenfilmserie van William Hanna en Joseph Barbera. Hoofdpersoon Fred Flintstone jaagt helemaal niet; hij werkt in een steengroeve. En is hij niet altijd de zwakkere ten opzichte van zijn veel slimmere vrouw Wilma? Volgens mij is het argument veel ouder dan de tekenfilmserie. Desalniettemin bestaat het volledige illustratiemateriaal van het artikel uit afbeeldingen van Fred Flintstone. Jammer.
Antropologie en de oerman
Boersma gebruikt inzichten uit de antropologie en de biologie. Zo berust hij zijn betoog op jagersverzamelaar-culturen uit Congo en de Filipijnen die uit gemengde groepen bestaan. De groepsleden zijn slechts beperkt familie van elkaar. De wiskundige modellen die op de samenstelling ervan zijn los gelaten duiden erop dat mannen en vrouwen een even grote stem hebben in de vorming ervan. Verder blijken mannen en vrouwen evenveel calorieën bij te dragen aan het menu. En nog een antropologisch feit is dat mannelijke Pygmeeën hun kroost wel 20% van de tijd te dragen. De antropologie biedt dus aanwijzingen dat de oerman zorgt voor zijn kroost.
De biologie van de oerman
Daar waar bij onze verwante soorten mannetjes dominant zijn, blijken zij een veel groter postuur te hebben. Kijk bijvoorbeeld naar de indrukwekkende zilverruggen bij gorilla’s. En naar de nauwelijks onderscheidbare sekseverschillen tussen gibbons. Die mannetjes zorgen goed voor hun kinderen. Bij homo sapiens is het verschil ook klein. Dat is volgens het artikel een sterke aanwijzing dat de oerman zorgt voor zijn kroost. Sterker nog, na de geboorte van een kind daalt het testosterongehalte in het bloed van de vader, waarschijnlijk om hem in staat te stellen beter voor zijn kind te zorgen en minder aan verdere voortplanting te denken. De biologie lijkt dus ook te onderbouwen dat de oerman zorgt voor zijn kinderen.
Maar …
In het artikel staat ook dat de mannen en vrouwen van Australopithecus afarensis 3,5 miljoen jaar geleden 30 centimeter in lengte verschilden. Homo erectus kende 1,5 miljoen jaar geleden een minder groot, maar desalniettemin meetbaar onderscheid. Wat Boersma niet vermeldt, is dat het verschil in lengte tussen de seksen bij neanderthalers 0,3 miljoen jaar geleden ongeveer tien centimeter bedroeg. Homo sapiens kwam pas 0,2 miljoen jaar geleden kijken. 40.000 Jaar geleden verdreven zij de neanderthaler definitief uit Europa. Iets meer dan 30.000 jaar later maakte sapiens de overgang van jagen en verzamelen naar het agrarisch bestaan. Pas op dat munt ontstond bij sapiens een organisatiestructuur gebaseerd op dominante mannen.
Wie op grond van het lengteverschil stelt dat de oerman zorgt, stelt dus gelijk dat alleen sapiens een mens is en dat er daarvoor en gelijktijdig geen andere menssoorten bestonden. Weinig wetenschappers zijn dit met Boersma eens. Neanderthalers en erectus zijn menssoorten.
Conclusie
Zelf werk ik 20 uur per week, onder andere om meer zorg- en huishoudelijke taken op me te kunnen nemen. De steentijd interesseert mij mateloos. Een artikel met de titel “Een echte oerman zorgt.” lees ik daarom met hoge verwachtingen. Na lezing concludeer ik echter – met tegenzin – iets anders: Als je het lengteverschil als bewijs ziet voor een samenleving van dominante mannetjes, zorgde de oerman gedurende de langste periode niet voor kinderen. De overige argumenten die Boermans aanvoert onderschrijven vooral dat sapiens in tegenstelling tot zijn voorgangers en de neanderthaler waarschijnlijk van 200.000 jaar tot 10.000 jaar geleden een gelijkwaardige zorgtaak vervulde. Desmond Morris komt in zijn boek ‘De andere sekse’ tot vergelijkbare inzichten. Een betere titel voor het artikel zou dus zijn: ‘De echte oorspronkelijke mannelijke homo sapiens zorgt’.